جنگل های ایران
هنگامی که آبها با فر مزدا آفریده از دریای فَراخ کَرت سرازیر شود، فروشی های توانای پاک اشوانان بپاخیزند
تا هریک، خانواده و روستا و کشور و سرزمین خویش را در پی بدست آوردن آب برآید و این چنین گوید:
آیا سرزمین ما باید خشک و ویران شود؟
هریک که در رساندن آب به خانواده و روستا و کشور و سرزمین خویش کامیاب شود، این چنین گوید:
سرزمین ما باید خرم و سرسبز شود و ببابلدبرگرفته از گات های زرتشت
مساحت جنگل های جهان حدود ۴ میلیارد هکتار است و این جنگل ها ۳۰ درصد سطح خشکی جهان را پوشانده اند. در ایران ۱۴.۳ میلیون هکتار جنگل داریم که ۷.۸ درصد از مساحت کشورمان را پوشش داده است. علاوه بر این، مساحت مراتع در جهان ۵.۳ میلیارد هکتار (۴۳ درصد سطح خشکی ها) و در ایران این میزان ۸۴.۸ میلیون هکتار (۵۳ درصد سطح خشکی ها) است. از این جنگل ها حدود ۱ تا ۳ میلیون هکتار برای بهره برداری صنعتی مورد استفاده قرار گرفته.
جنگل های ایران بیشتر در نوار شمالی قرار دارند و دارای آب و هوای معتدل شرجی هستند و از قسمت شرقی استان اردبیل تا استان خراسان شمالی کشیده شده اند و استان‌های گیلان، مازندران و گلستان را شامل می‌شوند.
جنگل های ایران در پنج ناحیه پخش می‌باشند و ایران در بین ۱۵۶ کشور دارای جنگل در جهان مقام ۴۵ از لحاظ مساحت پوشش جتگل را دارد (mehrnews.com/news/241207).
شکل ۱: نقشه نواحی رویشی ایران. برگرفته از وب سایت جهاد کشاورزی – http://frw.org.ir.
۱- ناحیه هیرکانی (خزری) که نوار سبز شمال کشور را تشکیل می‌دهد.
۲- ناحیه ایران و تورانی که بطور عمده در مرکز ایران پراکنده شده‌اند.
۳- ناحیه زاگرس که به طور عمده جنگلهای بلوط غرب کشور را تشکیل می‌دهند.
۴- ناحیه خلیج فارس (جنگل حرا) که در نوار ساحلی جنوب پراکنده می‌باشند.
۵- ناحیه ارسبارانی که متشکل از گونه‌های نادر و منحصر به فرد می‌باشند.
-۱ جنگل های هیرکانی
جنگل های هیرکانی منطقه‌ای است غنی، که از نظر تنوع زیستی منحصر به فرد بوده و متراکم ترین ناحیه جنگلی ایران را تشکیل می‌دهند. برای مثال، جنگل ابر نمونه ای از جنگل های هیرکانی است که به دلیل قرار گرفتن در محلی که ضخامت کوه ها کمتر شده و وابرها به سمت جنگل می‌آیند اختلاف فشاری رخ می‌دهد که باعث می شود شما بتوانید روی ابرهای راه بروید.
-۱-۱ قدمت
این جنگل ها با قدمت ۴۰ میلیون سال یکی از ارزشمندترین جنگل های جهان به شمار می‌آید و از آن به عنوان موزه طبیعی یاد می‌شود و دارای میزان بارش سالیانه ۵۵۰ تا ۲۲۰۰ میلیمتر و ارتفاع ارتفاع ۲۸۰۰ متر از سطح دریا است.
وجود این جنگل های زیبا و این تنوع زیستی را مدیون دوره‌ی ترشیاری (Tertiary) هستیم.
دوره ترشیاری نام دوره‌ای در مقیاس زمانی زمین‌شناسی است از ۶۵ میلیون سال پیش آغاز شد و تا ۲٫۶ میلیون سال پیش ادامه یافت. این دوره میان دو دوره‌ی میانه‌زیستی و کواترنری قرار داشت.
-۱-۲ موقعیت جغرافیایی
این جنگل ها در جنوب دریای خزر از منطقه هیرکان جمهوری آذربایجان شروع می شوند و در ایران از حوالی آستارا تا گرگان ادامه دارند. این جنگل ها به دلیل مقاوم نبودن در برابر سرما در اروپا و سیبری قادر به بقا نیستند و در آب و هوای معتدل جنوب دریای خزر دیده می شوند. ارتفاع رویش آن ها از سطح دریا آغاز شده و تا دو هزار و هشت صد متری ادامه می یابد.
-۱-۳ پوشش گیاهی
در این نوع از جنگل ها تنوع زندگی گیاهی بسیار زیاد ازجمله درختان پهن برگ و گیاهان مدیترانه‌ای را شاهد هستیم. جنگل های هیرکانی بر اساس ارتفاعی که در آن هستند (سطح دریا، کوهپایه‌های کم ارتفاع، کوهپایه‌های بلند، نقاط خیلی مرتفع) غالبا پوشش گیاهی متفاوتی دارند. از معروف ترین درختان این جنگل ها می‌توان به راش، بلوط، توسکا، نارون، زبان گنجشک، شمشاد و …. اشاره کرد.
اصولاً درخت‌های راش در نوار عرضی بالاتر از ۴۰ درجه رشد نمی‌کنند و در ایران که در نوار عرضی ۳۸ درجه دیده می‌شوند یک پوشش انبوه و فشرده‌ای از این درختان بوجود آمده که به نوبه خود منحصر بفرد هستند.
مساحت این جنگل با شروع بهره برداری تجاری و همچنین چرای بی‌رویه دام‌ها و قطع بی رویه درختان، دائما رو به کاهش است. به طوریکه امروزه حدود ۱/۹ میلیون هکتار جنگل در این منطقه باقی مانده که از این مقدار فقط ۱/۲ میلیون جزء جنگل های مرغوب و تجاری محسوب می‌شود (برگرفته از www.irna.ir).
-۱-۴ ثبت جهانی
سهم ایران از جنگل هیرکانی بیش از ۲ میلیون هکتار و سهم کشور آذربایجان ۲۰ هزار هکتار است و به دلیل وجود اختلاف بین این دو کشور هنوز به ثبت جهانی نرسیده.
در ۲۱ تیر ۱۳۸۵ جمهوری آذربایجان درخواست ثبت جهانی این جنگل ها را در یونسکو مطرح کرد اما به دلیل این که قسمت عمده آن در ایران قرار دارد با این درخواست مخالفت شد. سپس طرح ارائه درخواست مشترک بین دو کشور مطرح شد که در حال حاضر به دلیل وجود دو اختلاف اصلی معلق گردیده. اولین اختلاف بر سر املای کلمه هیرکان است که آذربایجانی‌ها روستایی با این نام دارند و ایران نیز سال ها پیش استانی با این نام داشته اگرچه اکنون منسوخ شده باشد و تفاوت املای این دو روستا موجب عدم توافق آنها شده است. اختلاف دیگر بر سر ترتیب نوشتن نام کشورهاست که با این که ایران سهم بسیار بیشتری از جنگل را داراست اما قوانین یونسکو نام کشورها را بر اساس حروف الفبا می نویسد و نام آذربایجان قبل از ایران قرار می‌گیرد با وجود این که سهم کمتری دارد.
-۱-۵ عوامل نابودی جنگل های هیرکانی:
تا کنون تقریبا ۵۱ درصد این جنگل ازبین رفته و منقرض شده است و ۳/۱۰ درصد این جنگل تحت حفاظت است که در این مناطق گونه های زیستی تهدید شده و در خطر انقراض وجود دارند.
از عوامل اصلی این نابودی ها گسترش بی رویه صنایع چوب و کاغذ و تغییر کاربری این جنگل هاست. یکی دیگر از علت های مهم پروژه هایی عمرانی مثل ساخت سد بدون انجام تحقیقات کافی است که یکی از آن ها سد گلورد استان مازندران است که بیش از سی هزار درخت در این پروژه قطع گردید. از دیگر عوامل آن می‌توان چرای بی رویه و متراکم دام ها را ذکر کرد و همچنین در گذشته‌ای نه چندان دور، چندین میلیومن متر مکعب برای تولید ذغال از بین می‌رفت که خوشبختانه این عامل امروزه بسیار ناچیز شده است.
-۲ جنگل های ایران و تورانی
شاید وقتی صحبت از جنگل به میان آید در ذهن شما جنگل های انبوه مناطق حاره‌ای تجسم شود، اما جنگل های دیگری هستند که به خاطر پراکندگی بیشتر و عدم نزدکی درختان بنظر افراد معمول جنگل نیستند اما این پوشش خاص جنگلی را که با نام جنگل های ایرانی – تورانی می‌شناسند و مخصوص سرزمین ایران هستند شاید نمادی فراموش شده بر این سرزمین باشند، لازم به ذکر است که جنگل های حاضر، آخرین نسل این جنگل ها هستند و بدلیل عمق تخریب، آلودگی محیطی و عدم توانایی در تجدید نسل درختان، تعداد آنها بسیار کم شده است.
-۲-۱ موقعیت جغرافیایی:
ناحیه‌ی رویشی ایران تورانی دارای مساحتی حدود ۱/۴ میلیون هکتار است و جزو مناطق خشک و نیمه خشک بوده. این جنگل ها قسمت عمده‌ی فلات مرکزی ایران را نه بصورت پیوسته بلکه بصورت لکه های بزرگ و کوچک از شمال غرب تا شمال شرق و در بین رشته کوهای البرز و زاگرس (منطقه مرکزی ایران) را در بر گرفته‌اند.
این مناطق معمولاً در فصل سرد و گرم اختلاف دمای بسیار بالایی دارند به طوری که شدت حرارت تابستان در آن مشابه صحراهای آفریقا و سرمای زمستان آن از سرمای ناحیه مدیترانه شدیدتر است. از نظر توپوگرافی این ناحیه را می‌توان به دو دسته تقسیم کرد:
۱-کوهستانی با آب و هوای سرد ۲- منطقه‌ی جلگه‌ای با آب و هوای بیابانی
به طور کلی این جنگل ها در مرکز ایران پراکنده شده‌اند و به عنوان مثال در استان خراسان شاهد وجود این نوع جنگل هستیم که اصلی‌ترین تیپ‌های گیاهی در این استان عبارت‌اند از پسته و بادام ، ارس، درمنه و گون
-۲-۲ پوشش گیاهی
اگرچه شرایط محیطی منطقه باعث شده که فاصله‌ی درختان از هم زیاد باشد و نیز این مسئله موجب پراکندگی این گونه از جنگل ها شده اما به دلیل وسعت زیاد، این جنگل ها دارای گونه‌های گیاهی متنوع هستند به‌گونه‌ای که ۶۹ درصد فلور (یعنی، مجموع گیا‌هانی که در ناحیه‌ای می‌روید) در آن یافت می‌شود.
درختان اصلی این نوع جنگل ها ارس و بَنه (پسته وحشی) بوده و درختان دیگری نیز مانند درختچه‌های بادام کوهی، زرشک، ارجنک، شیر خشت و … در این پوشش گیاهی یافت می‌شوند. جنگلهای ارس عموماً در ارتفاعات ۱۵۰۰ متر به بالا ( در جنوب بیش از ۳۰۰۰ متر ) مشاهده می‌شوند، در حالیکه درختان بنه و بادام در ارتفاع کمتر و زیر درختان ارس ظاهر می‌شوند. مساحت جنگلهای ارس ۱ میلیون و سیصد هزار هکتار برآورد شده است.
(http://dana.ir/686772، https://www.eligasht.com/Blog/?p=53495)
-۳ جنگل های زاگرس
ﺍﻳﺠــﺎﺩ ﻭ ﮔﺴﺘـﺮﺵ ﺟﻨﮕﻞ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻧﺎﺣـﻴﻪ ﺑﻪ دلیل ﺑﺎﺭﻧﺪﮔﻲﻫﺎﻱ ﻧﺎﺷﻲ ﺍﺯ جریان‌های ﻣﺪﻳﺘﺮﺍﻧﻪﺍﻱ ﻭ ﺩﺭﻳﺎﻱ ﺳﻴﺎﻩ ﺑﻮﺩﻩ ﺑﺮﺧﻲ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻗﺪﻣﺖ ﺟﻨﮕﻞ ﻫﺎﻱ ﺑﻠﻮﻁ ﺯﺍﮔﺮﺱ ﺭﺍ ۵۵۰۰ سال ذکر ﻛﺮﺩﻩﺍﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺩﺭ ﺑﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻛﺸﻮﺭ ﺍﺯ ﻧﺎﺣﻴﻪ ﺳﺮﺩﺷﺖ ﺁﺫﺭﺑﺎﻳﺠﺎﻥ ﻏﺮﺑﻲ ﺗﺎ ﻓﻴﺮﻭﺯﺁﺑﺎﺩ ﻓﺎﺭﺱ ﺍﻣﺘﺪﺍﺩ ﺩﺍﺭﺩ .
-۳-۱ موقعیت جغرافیایی
این ناحیه با مساحتی حدود ۱/۶ میلیون هکتار ۴۰ درصد جنگل های ایران را تشکیل می‌دهند که از ۲۵ کیلومتری جاده‌ی پیرانشهر به سردشت شروع و به شهرستان فیروزآباد فارس ختم می‌شود و از ۱۱ استان عبور می‌کند.
جنگل های این ناحیه در استان‌های آذربایجان غربی، کردستان، کرمانشاه، ایلام، لرستان، چهارمحال و بختیاری، خوزستان، فارس، کهگیلویه و بویر احمد و قسمتی از اصفهان پراکنده شده‌اند. باوجود اینکه این جنگل ها در شهرستان نهاوند استان همدان و شهرستان شازند مرکزی وجود داشته، اما امروزه از بین رفته‌اند، البته هنوز بقایای گونه اصلی زاگرس یعنی بلوط در این نواحی رویش دارد که بیانگر گستره‌ی وسیع تر این نوع از جنگل ها می‌باشد.
-۳-۲ پوشش گیاهی
ناحیه زاگرس به جنگلهای بلوط غرب کشور گفته می‌شود زیرا درخت اصلی در این جنگل ها بلوط است. آب و هوای جنگل های زاگرس به سبب قرار داشتن در کنار آب و هوا های مختلف همانند جنگل های ایران و تورانی گرمسیری و نیز به خاطر تاثیر گرفتن از جریان‌های هوایی آمده از دریای سیاه ، موجب گوناگونی پوشش گیاهی در آن شده است.
انواع درختان اصلی بلوط در این جنگل عبارت‌اند از: بلوط لبنانی (Quercus libani) ، بلوط حلبی (Q.infectoria)، بلوط پریسکا (Q. persica)، بلوط مگنوسکوماتا (Q.magnosqumata). جنگل های زاگرس ۴۰ درصد جنگل های ایران را تشکیل می‌دهند که حدود ۷۰ درصد تیپ گونه‌های جنگلی زاگرس را بلوط‌ها شامل می‌شوند.
بارندگی این ناحیه از۳۰۰ تا ۶۰۰ میلیمتر متغیر است. اقلیم منطقه نیز مدیترانه‌ای نیمه خشک با زمستانهای سرد است. از سایر گونه‌های درختی این جنگل ها می‌توان به افرا، کیکم، بنه، زبان گنجشک، گلابی وحشی، ولیک، ارغوان، انواع بادام و غیره اشاره نمود. بطور کل می‌توان گفت درختان بلوط در ارتفاع ۶۵۰ تا ۲۴۰۰ متر از سطح دریا حضور دارند که بالاتر از این ارتفاع درختان ارس و پایین آن بنه – بادام ظاهر می‌شوند.
به عنوان مثال می‌توان به جنگل های بلوط ایلام اشاره کرد.
آبشار بیشه |
 |
-۳-۳ عوامل تخریب جنگل های زاگرس
۱- تامین سوخت هیزمی و مصارف روستایی: استفاده‌ی بی‌رویه‌ی روستاها از چوب درختان این منطقه جهت مصارف مختلف و نیز به دلیل مناسب بودن چوب درخت بلوط برای تبدیل به ذغال، این نوع درختان بیشتر قربانی می‌شوند.
۲- چرای بی‌رویه دام‌ها
۳-پدیدۀ گرد و غبار: ریزگردها با اختلال در عمل فتوسنتز و چرخه طبیعی گیاه، آنرا از کار انداخته و کاهش بارندگی و افزایش دما نیز باعث می شود درخت روز به روز ضعیف تر شده و به سادگی در معرض بیماری های مختلف قرار می‌گیرد.
۴- توسعۀ زیر ساختها: توسعۀ زیر ساختها از جمله جاده سازی، خطوط انتقال برق، تلفن، گاز و غیره از جمله مواردی که سبب تخریب رویشگاه های جنگلی و به هم خوردن اکوسیستم آن اکثر نقاط دنیا می شود.
بیش از ۱۸ تا ۲۰میلیون از درختان جنگل های بلوط زاگرس درگیر بیماری، زغال، سوسک چوب خوار و خشکیدگی شدند (https://www.yjc.ir/00OAmH)
-۴ جنگل های خلیج فارس
-۴-۱ موقعیت جغرافیایی:
جنگل های خلیج فارس دارای مساحتی حدود ۱۸/۰ میلیون هکتار هستند که بخشی از جنوب غرب و تمام سواحل جنوبی کشور را دربرمی گیرد.
ناحیه‌ی رویشی خلیج فارس و دریای عمان از قصر شیرین شروع و به صورت نوار باریکی به سمت جنوب کشور کشیده شده و پس از عبور از استان‌های خوزستان، هرمزگان و سیستان و بلوچستان به مرز ایران و پاکستان ختم می‌شود.
از مهم ترین قسمت‌های جنگل های خلیج فارس جنگل حرا می‌باشد.
جنگل حرای جزیره قشم بزرگترین جنگل حرای دنیا به شمار میرود و یونسکو ، این جنگل را در فهرست ذخائر زیست محیطی جهان ( ذخیره‌گاه زیست کرهMAM&BIOSPHERS ) ( MAB/ BR ) ثبت کرده است . این منطقه از اهمیت خاصی برای ایرانیان و دانشمندان سایر ملتها برخوردار است.
محدوده وسیعی از جنگل حرا در جزیره‌ی قشم قرار دارد و حتی بوشهری‌ها و مردم عسلویه هم می‌توانند بخشی از جنگل های حرا را ببینید. روستای سهیلی یکی از راه‌های ورود به این جنگل است.
-۴-۲ پوشش گیاهی
ناحیه خلیج فارس در نوار ساحلی جنوب پراکنده می‌باشند. این جنگل ها به دو بخش خلیج فارس و دریای عمان تقسیم می‌شود. درختان بخش خلیج فارس بیشتر کهور (نام چند گونه از درختان صحرایی) نخل است، در صورتی که در بخش دریای عمان درختان آکاسیا بیشتر دیده می‌شوند. البته درختان حرا و چندل نیز در فاصله دریا و ساحل در بعضی نقاط مانند بندر خمیر- لافت و قشم -سیریک دیده می‌شود.
این ناحیه در مقایسه با نواحی رویشی هیرکانی، ارسبارانی و زاگرس از تنوع گیاهی کمتری برخوردار بوده و سطح زیادی از آن را جنگل های مانگرو تشکیل می‌دهد. به دلیل تفاوت اکولوژیکی(اکولوژی یا بوم شناسی به معنای بررسی روابط متقابل موجودات زنده و محیط زیست آنان است)، رویش‌های اصلی این ناحیه به دو قلمرو تقسیم می‌شوند.
-۴-۳ جنگل های حرا
حرا، گیاهی از تیره شاه پسند است که دانه آن روی درخت مادر می‌روید و نهال تولید می‌کند سپس از درخت جدا می‌شود و داخل مرداب می‌افتد. بلندی درخت حرا ۳ تا ۶ متر می‌باشد. جنگل حرا بر دریا و آب شور قرار دارد و این سازش با آب شور و شرایط نامناسب، از حرا یک گیاه استثنایی ساخته است.
گیاهان حرا برگ‌هایی با ظاهر بیضی شکل و قاعده‌ای باریک (دوکی شکل) با رویه‌ی سبز و براق دارند و پشت برگ‌ها نیز سفید یا خاکستری رنگ است. طول این برگ‌ها حدود ۵ تا ۵/۷ سانتی‌متر است و نام علمی آن Avicennia Marina است . میوه حرا، بادامی شکل است و به یک خامه باریک منتهی می‌شود. ریشه‌های زانویی، شکل منظمی ندارند. گل حرا بسیار کوچک است و به ساده‌گی دیده نمی‌شود..
به روایتی این گیاه اسطوره‌ای است که از اشک چشم آدم روییده و حرا نام دارد و به افتخار دانشمند شهیر ایرانی، بوعلی سینا این نام را بر آن نهاده‌اند. این درختچه در سواحل و مرداب‌های ساحلی مصر، عربستان و سواحل جنوب ایران، دیده می‌شود.
گیاه حرا که گاه به عنوان علوفه خشک برای خوراک چهارپایان استفاده می‌شود، فواید شگفت‌انگیزی دارد. بافت ساقه، تنه و ریشه این درخت به گونه‌ای است که آب شور دریا را تصفیه و مواد مورد نیاز آن را جذب و بقیه مواد را دفع می‌کند. پوست حرا برای دفع میکروب باسیل هانسن که موجب جذام می‌شود، مؤثر است.
شیره درون آوندهای این درخت بر بیماری خشکی که بیماری پوستی (شایع در منطقه هرمزگان) تأثیری قابل توجه دارد. در صنعت از تانن (تانن ماده‌ای است که در عصاره بسیاری از گیاهان وجود دارد) موجود در حرا، برای تولید جوهر مازو استفاده می‌شود. چسب تخته و خمیر چوب از دیگر مصارف صنعتی آن است.
حرا در ۸ منطقه حفاظت شده ایران در سواحل خلیج فارس و دریای عمان می‌روید که کناره‌های شمالی و غربی جزیره قشم و جنگل نای‌بند استان بوشهر از مهمترین آنها هستند.
جنگل های حرای خلیج نای بند گسترده‌ترین نواحی رویشی این درخت هستند. جنگل های نای‌بند کمیاب اند و دارای وسعت ۳۹۰ هکتار می‌باشند و آخرین مجموعه‌ی وسیع این درختان ساحلی در جنوب غربی آسیا محسوب می‌شود. جنگل های حرای عسلویه به عنوان ذخیره‌گاه بیوسفری آب‌های جنوب کشور در پارک ملی دریایی نای‌بند، از مناطق حساس ساحلی به‌شمار می‌آید. در اکوسیستم این جنگل ها، گیاهان شور پسند دریایی، جانداران کف زی و پرندگان مهاجر اقیانوسی وجود دارند.
mehrnews.com/news/2901459 http://goo.gl/OUPqyM www.karnaval.ir
-۵ جنگل های ارسبارانی
-۵-۱ موقعیت جغرافیایی
جنگل های ارسبارانی در شمال غربی کشور یعنی استان آذربایجان شرقی، شمال غرب استان اردبیل و بیشتر در حوزه‌ی رودخانه‌ی ارس در حد فاصل جلفا تا مغان و کوه‌های سبلان ( بزقوش و سهند) دیده می‌شوند. در حال حاضر بنابر دلایل مختلف مثل تخریب، جنگل مذکور در مرز‌های شهرستان کلبیر، ورزقان و اهر محدود شده است. این نوع از جنگل ها مساحتی بیش از ۷۰ هزار هکتار دارد.
-۵-۲ پوشش گیاهی
به دلیل وضعیت اقلیمی خاص و برخورداری از آب و هوای نیمه مرطوب و وجود مه در این ناحیه، جنگل های نیمه انبوهی در این مناطق بوجودآمده است. میزان بارش به طور میانگین سالیانه ۴۶۱ میلیمتر است و نیز اکثر روزهای سال هوا مه آلود بوده و این امر باعث افزایش آب موجود در خاک شده است.
ناحیه رویشی ارسباران به دلیل وجود پوشش‌های گیاهی بکر و تنوع ژنتیکی می‌تواند به عنوان یکی از ذخایر ژنتیکی جهانی ثبت شود و از تنوع بیولوژیکی بالایی برخوردار است . سازمان یونسکو این منطقه را به عنوان زیست‌کره معرفی کرده است (http://fa.irunesco.org)که این زیست‌کره علاوه بر این که تحت تاثیر اقلیم مدیترانه‌ای قرار دارد، در شعاع اقلیم‌های خزری و قفقازی نیز واقع شده است. این زیست کره چون ارتفاع زیادی دارد آب و هوای متفاوتی در آن حاکم است به نحوی که حدود ۱۰۰ گونه درخت همانند بلوط، ممرز، افرا، بنه، زبان گنجشک، شیرخشت، بادام، کیکم، ارس، زغال اخته، داغداغان، ملچ، سرخدار و … در این ناحیه رویشی وجود دارند. علاوه بر این ۲۲۰ گونه پرنده، ۳۸ گونه خزنده، پنج گونه دوزیست، ۴۸ گونه پستاندار (کل و بز، گراز، خرس قهوه‌ای، گرگ، پلنگ و ….) و ۲۲ گونه ماهی شناخته شده است.
گفتنی است که اغلب بخش‌های جنوبی این منطقه پوشیده از مرتع است و بیشتر در بخش‌های شمالی و بین ارتفاعات ۸۰۰ تا ۲۲۰ متری شاهد حضور جنگل هستیم و در ارتفاع‌ها بیش از ۲۲۰ متر و کمتر از ۸۰۰ متر مراتع وسیعی گسترانده شده‌اند.
در این منطقه ۱۵ درصد از گونه‌های گیاهی کشور وجود دارد که ۴۶ درصد از آنها کاربرد دارویی دارند و ۲۰ درصد آنها زینتی و ۱۷ درصد تغذیه‌ای هستند.
ارسباران به دلیل وجود گونه‌های گیاهی و جانوری کمیاب، چشم‌اندازهای بکر و وسیعی دارد. این جنگل ها از شکنندگی و آسیب‌پذیری بالایی برخوردارند که در سال‌های ۱۳۵۰ و ۱۳۵۲ شمسی ابتدا به عنوان منطقه ممنوعه و سپس منطقه حفاظت شده اعلام شده و امروزه نیز به پارک ملی ارسباران ارتقا یافته است.
tebyan.net mehrnews.com/news/4088385
تهیه و گردآوری: محمد سالار اسکندریان
Can I buy Viagra over the counter? There are prescription-only medicines and in addition over
the counter medicines. Manufacturer’s PIL, Viagra® ۲۵ mg, 50 mg, a hundred mg
tablets; Upjohn UK Ltd, The digital Medicines Compendium.
You’ll discover a full record within the producer’s info leaflet equipped with your medication. In case you
have any questions on this medication ask your pharmacist.
You and your companion will nonetheless want to engage in foreplay, just as you would in the event
you were not taking a medication for erectile dysfunction. Where we can’t provide any remedy, we will signpost you to another
service. This service is a non-public service, not an NHS service.
There is a value associated with any remedy by way of this service.
When you imagine that you just endure from erectile dysfunction then we are able
to aid you with a range of therapy options. That stated,
the band revealed to NME earlier this 12 months that they have a new album on the way in which, with frontman Sebastian Murphy saying the
release is to be anticipated “maybe next yr.” He then added
that the subsequent album will embody “a little little bit of every little thing, hopefully,”
and that “We’re gonna see where it finally ends up.
Drug prescribing information. Brand names.
donde comprar pastillas flibanserina baratas
Actual about drug. Get now.
Я считаю, что это — заблуждение.
table games, such as blackjack, baccarat, [url=https://melbet-morocco.site/aviator/]????? melbet[/url] and roulette, are most in-demand games.
buy generic valtrex without insurance can you buy valtrex prices cost of valtrex online
can i buy generic valtrex for sale can i buy cheap valtrex pill how to get valtrex without rx
can you buy cheap valtrex without prescription
cheap valtrex price cost valtrex without prescription can i get generic valtrex without rx
order valtrex for sale can i order cheap valtrex can you buy generic valtrex price
Drug information. Cautions.
can you buy motrin online
Actual trends of meds. Get now.
Link exchange is nothing else except it is just placing the
other person’s blog link on your page at suitable place and other
person will also do similar in support of you.
can i purchase cheap altace no prescription
Meds prescribing information. Long-Term Effects.
can i get cheap levaquin
Best what you want to know about pills. Get here.
buying generic cetirizine how to buy generic cetirizine without rx how to buy generic cetirizine pill
cetirizine 10mg boots how can i get cetirizine without a prescription cetirizine hydrochloride vs diphenhydramine
can i buy cheap cetirizine pills
order cheap cetirizine prices how to buy cheap cetirizine without insurance cetirizine hydrochloride tablets 10mg reviews
can i purchase cetirizine for sale cetirizine zyrtec 10 mg tablet cetirizine side effects in child
I’m curious to find out what blog platform
you’re using? I’m experiencing some small security problems with my latest website and I would like to find something
more safe. Do you have any solutions?
Хотите испытать удачу в надежном казино с мгновенными выплатами?
Cat Casino – идеальный выбор для
любителей азарта! На платформе доступны топовые игровые автоматы,
эксклюзивные акции и надёжные финансовые операции!
Cat casino играть.
Какие преимущества предлагает Cat Casino?
Большая коллекция игр от топовых
студий.
Программа лояльности для новых и постоянных клиентов.
Быстрые транзакции без скрытых комиссий.
Интуитивно понятный интерфейс гарантируют комфортную игру.
Дружелюбный саппорт отвечает на запросы ۲۴/۷.
Присоединяйтесь прямо сейчас и ловите крупные выигрыши на самых
выгодных условиях!
can i get generic glucotrol
I know this if off topic but I’m looking into starting my own weblog and was wondering what all is
needed to get setup? I’m assuming having a blog like yours would cost
a pretty penny? I’m not very web smart so I’m not 100% positive.
Any tips or advice would be greatly appreciated.
Thank you
Meds information sheet. What side effects can this medication cause?
buy generic norvasc for sale
Some what you want to know about meds. Get information here.
can you buy generic depo medrol price buying depo medrol for sale how to buy cheap depo medrol without prescription
how can i get cheap depo medrol buy generic depo medrol without prescription can you get generic depo medrol online
buying depo medrol price
cost of generic depo medrol without a prescription can i buy depo medrol without rx get cheap depo medrol for sale
can i order cheap depo medrol without prescription how to get depo medrol tablets can i buy cheap depo medrol without prescription
If you want to better understand the topic of online
gambling, be sure to read this article.
It contains important nuances that will help you make an informed choice and
play wisely.
Прошу прощения, что вмешался… У меня похожая ситуация. Давайте обсудим.
Stocks of stem cells. 88.Liu J., Han G., Liu H., [url=https://StemCellTherapyInCanada.com/]https://StemCellTherapyInCanada.com[/url], Qin S. Suppression of cholangiocarcinoma cell growth by human umbilical cord mesenchymal stem cells: a possible role of wnt and akt signaling.
Medicines information sheet. Short-Term Effects.
generic motrin
All information about drug. Read here.
where to buy cheap deltasone can i purchase deltasone without prescription cheap deltasone prices
can you get generic deltasone without a prescription cost cheap deltasone without dr prescription where to buy cheap deltasone online
can i get deltasone prices
can i buy generic deltasone pill can i order deltasone without insurance buy deltasone no prescription
order generic deltasone no prescription cost cheap deltasone without insurance how to get generic deltasone without a prescription
cost generic motilium pills
Medicine information. Brand names.
can you buy chlorpromazine without dr prescription
Actual news about drug. Read information here.
Hey There. I found your blog using msn. This is an extremely well written article.
I’ll be sure to bookmark it and come back
to read more of your useful information. Thanks for the post.
I’ll definitely return.
Do you have any video of that? I’d like to find out more details.
My blog; situs slot gacor mpomm
Meds prescribing information. Drug Class.
is it safe to take amlodipine and lipitor together
Best information about medicine. Read now.
buying cheap doxycycline pills buy antibiotics doxycycline canada where can i buy doxycycline hyclate
how to get cheap doxycycline no prescription cost of cheap doxycycline for sale doxycycline over the counter sale online
buy generic doxycycline without a prescription
buying generic doxycycline without prescription doxycycline buy uk online can i order doxycycline without a prescription
where can i buy doxycycline near me dose of doxycycline for pneumonia can you get generic doxycycline without dr prescription
can you get keflex
casinos non on gamstop non Gamstop are my escape from boring
regulated platforms.
Meds information. What side effects?
famotidine generic for pepcid
Everything information about drugs. Read here.
lohnt sich direkt in/direkt in} primexbt registrieren oder besser/lohnt einen anderen benutzen [url=https://a2zflooringdirect.co.uk/die-vorteile-der-nutzung-der-primexbt-website-fur/]https://a2zflooringdirect.co.uk/die-vorteile-der-nutzung-der-primexbt-website-fur/[/url] broker?
Есть что-нибудь аналогичное?
Получайте сообщения об эксклюзивных распродажах и купонах на часто покупаемые товары. сортамент спецодежды объединяет большой диапазон, включая бакалейные товары, [url=http://tokmak.pp.ua/forum/razdel-predlozhenij/9044-produkti-z-dostavkoyu.html#9113]http://tokmak.pp.ua/forum/razdel-predlozhenij/9044-produkti-z-dostavkoyu.html#9113[/url] урожай.
order cheap augmentin pills
trazodone drug uses trazodone 50mg patient information leaflet trazodone for alcohol withdrawal
trazodone 100mg package insert trazodone for dogs dosage trazodone medline
trazodone for alcohol withdrawal dosage
trazodone chemist warehouse where to buy trazodone pills trazodone dosage for stomach pain
trazodone medication side effects trazodone benzodiazepine does trazodone cause hot flashes
купить диплом в «республике» Беларусь можно по [url=https://techpedia.asia/kupit-diplom-juuiuije/]https://techpedia.asia/kupit-diplom-juuiuije/[/url] наиболее рентабельной цене. здесь также можно получить вызовы на сессию, академические справки и иные документы, в том числе для иностранных граждан.
порно [url=http://propusk-mkad-ttk-sk.ru/propusk-na-mkad/]порно[/url] .
Drug information for patients. Brand names.
can i get esomeprazole for sale
All trends of drugs. Get information now.
cost artane prices
where to buy cheap tizanidine tablets where to buy generic tizanidine tablets cost of cheap tizanidine without prescription
get tizanidine price get tizanidine without a prescription where to get tizanidine without a prescription
can i purchase cheap tizanidine pill
can i purchase generic tizanidine without a prescription where can i buy generic tizanidine no prescription how to get generic tizanidine pill
cost tizanidine prices can i order cheap tizanidine without prescription can i buy generic tizanidine without dr prescription
Medication prescribing information. Long-Term Effects.
where can i get cheap sinemet pills
Actual what you want to know about medicine. Get information now.
Авторитетное сообщение 🙂
any leading [url=https://1xbet-philippines.casino/registration/]1xbet mobile registration[/url] sites in the legal betting market of the USA firmly adhere to the principles of responsible gambling.
where can i get frumil price
Hey there! I know this is kind of off topic but I was wondering which blog platform
are you using for this site? I’m getting tired of WordPress because
I’ve had problems with hackers and I’m looking at alternatives for another platform.
I would be fantastic if you could point me in the
direction of a good platform.
Drug information sheet. Brand names.
buy cheap cytotec no prescription
Actual trends of medicament. Get now.
Готовы покорить мир онлайн-казино?
Добро пожаловать в Jetton Casino – премиальное
казино, где представлен широкий каталог слотов.
Jetton слоты с джекпотом и
почувствуйте настоящий драйв!
Почему именно Jetton Casino?
Разнообразие игр – эксклюзивные
новинки казино.
Выгодные акции – программа лояльности для
постоянных игроков.
Мгновенные выплаты – поддержка криптовалют и электронных кошельков.
Интуитивный интерфейс – играйте с ПК, смартфона или планшета.
Помощь в любое время – онлайн-чат и e-mail 24/7.
Присоединяйтесь к Jetton Casino и испытайте
удачу на полную!
Hi! Someone in my Facebook group shared this website with us so I came to check it out.
I’m definitely loving the information. I’m bookmarking and will be tweeting this to
my followers! Wonderful blog and fantastic design and style.
Medicament prescribing information. What side effects?
generic zanaflex without rx
Actual information about drugs. Get information here.
buy cheap urispas tablets
Hal ini bikin saya tidak perlu repot login, sekaligus menjaga keamanan dan privasi akun Instagram.
Seasonal allergic rhinitis exacerbation treatment Protective gear for pollen allergy prevention Mask wearing for pollen allergy prevention
Seasonal allergic rhinitis exacerbation prevention online resources Seasonal allergic rhinitis exacerbation prevention risk factor awareness Nasal inflammation in allergic rhinitis
Seasonal allergic rhinitis exacerbation prevention support groups
Seasonal allergic rhinitis care planning resources Nasal itching in allergic rhinitis Blood tests for IgE in rhinitis
Understanding seasonal allergic rhinitis Regular home cleaning for pollen allergy prevention Seasonal allergic rhinitis exacerbation prevention risk factor awareness
Meds information leaflet. Short-Term Effects.
can i purchase generic phenergan for sale
Actual information about drug. Read here.
credit cards give the opportunity to make transactions during 7 working days from the moment [url=https://www.brightwayvisa.com/betwinner-african/exploring-betwinner-bonuses-your-guide-to/]https://www.brightwayvisa.com/betwinner-african/exploring-betwinner-bonuses-your-guide-to/[/url] by betwinner. bc uses software client to prevent fraud, in order reduce fraudulent works, and cyber attacks.
Хотя, надо подумать
больше и больше, и свыше городских жителей проявляют беспокойство о здоровье собственной семьи, [url=https://school12kiev.at.ua/forum/12-4191-1]https://school12kiev.at.ua/forum/12-4191-1[/url] отказываясь от этой химии.
Great post!
Your ability to spark curiosity while keeping things easy to follow is unmatched. It would be great to see you analyze how these concepts might tie into the evolution of social media or global trade dynamics. The wider context would make for a truly compelling read. As always, thank you for delivering such impactful and inspiring content!
Site – https://gpt4geeks.com
cost cheap diamox online
Вы хотят заказать корочку или другой документ, но не знаете, [url=http://frankie08.com/kupit-diplom-v-kemerovo/]http://frankie08.com/kupit-diplom-v-kemerovo/[/url] как нужно поступить?
Why users still make use of to read news papers when in this technological world
the whole thing is presented on web?
what is colchicine prescribed for colchicine et maladie periodique daily colchicine for gout prevention
colchicine common side effects colchicine gout pain off label use of colchicine
colchicine pregnancy reviews
colchicine dose in elderly dose of colchicine in pericarditis colchicine dose in pericarditis
colchicine dosage in renal failure typical colchicine dosing best time of day to take colchicine